Κακάο, παρεξηγημένο αλλά ωφέλιμο για την υγεία

Το δέντρο του κακάο είναι ένα τροπικό φυτό που ευδοκιμεί αποκλειστικά σε τροπικά κλίματα, εκεί που υπάρχει ζέστη και πολύ υγρασία. Είναι δέντρο ύψους 6-8 μέτρων με πυκνή φυλλωσιά και χρειάζεται περίπου 4 τέσσερα χρόνια από την στιγμή που φυτεύεται για να αποδώσει καρπούς. Κάθε δέντρο παράγει κατά μέσο όρο 20 με 30 καρπούς το χρόνο, από τους οποίους συλλέγονται 2 κιλά κόκκοι κακάο. Οι ποικιλίες του κακάο είναι πολλές. Η επιστημονική ονομασία των σπόρων του τροπικού δέντρου κακάο είναι Theobroma cacao. Η λέξη Theobroma έχει Ελληνική προέλευση. Προέρχεται από τις λέξεις θεός και βρώση και σημαίνει φαγητό των θεών.

Οι πρώτες πληροφορίες που έχουν για την καλλιέργεια κακαόδεντρων είναι από την εποχή του πολιτισμού των Mάγια κάπου στο 600 μ.Χ. Στην εποχή των Αζτέκων το είδος ήταν σπάνιο και άξιζε όσο και το χρυσάφι. Οι καρποί προσφερόταν συνήθως στους θεούς και στους βασιλιάδες και χρησίμευαν ακόμα ως μέσο εμπορικών συναλλαγών, ως χρήμα. Ο πρώτος Ευρωπαίος που θεωρείται ότι ανακάλυψε και έφερε το κακάο στην Ευρώπη είναι ο Hernado Cortez, ο οποίος το Πάσχα το 1519 προσάραξε με το στόλο του στην χερσόνησο Γιουκατάν. Εκεί τον υποδέχθηκε ο βασιλιάς των Ατζέκων, Μοντεζούμα, που του πρόσφερε χρυσάφι, πολύτιμους λίθους και ένα καλάθι γεμάτο κόκκους κακάο.
Είναι πολύ σπάνιο να βρει κάποιος τόσα πολλά διατροφικά συστατικά συγκεντρωμένα σ΄ ένα και μόνο προϊόν. Οι επιδράσεις των φλαβονοειδών του κακάο στην καρδιά και στην κυκλοφορία οφείλονται, εν μέρει, στην ικανότητα τους να ανακόπτουν την οξείδωση της χοληστερόλης, και την ανάπτυξη της αθηρωματικής πλάκας.

Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν τη χρήση του κακάου ως θεραπευτικού μέσου για περισσότερο από δύο χιλιάδες χρόνια, από την εποχή των αρχαίων πολιτισμών των Μάγια και των Αζτέκων και μετά την εισαγωγή του στην Ευρώπη τον Μεσαίωνα. Πάνω από 100 θεραπευτικές χρήσεις για το κακάο και τη σοκολάτα έχουν καταγραφεί, συμπεριλαμβάνοντας την αντιμετώπιση της κούρασης, της απίσχνανσης, του πυρετού, της στηθάγχης και του καρδιακού πόνου, της αναιμίας, της ανεπάρκειας της αναπνοής και των ενοχλήσεων στα νεφρά και τα έντερα, αλλά ουσιαστικά δεν υπήρχαν επαρκή επιστημονικά στοιχεία για να τεκμηριώσουν την αποτελεσματικότητά τους στην πρόληψη ή τη θεραπεία τέτοιων προβλημάτων. Ακόμα και σήμερα, μερικοί γηγενείς πληθυσμοί της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής χρησιμοποιούν τα διάφορα συστατικά του κακαόδεντρου κατά την προετοιμασία των παραδοσιακών φαρμάκων τους.

Αν και το κακάο τώρα γενικά θεωρείται ένα εύγευστο και ευχάριστο τρόφιμο, υπάρχουν αυξανόμενα στοιχεία που προτείνουν ότι η ιστορική χρήση του ως φαρμάκου μπορεί πράγματι να έχει κάποια επιστημονική ισχύ. Θεωρείται ότι πολλές από τις θεραπευτικές ιδιότητές του μπορούν να αποδοθούν σε συγκεκριμένες ουσίες της σύστασής του, γνωστές ως φλαβονοειδή. Οι κόκκοι κακάου είναι ιδιαίτερα πλούσια πηγή αυτών των ουσιών.

Τα φλαβονοειδή είναι ενώσεις που βρίσκονται στη φύση και που συναντώνται ευρέως στα φυτά και τα φυτικά τρόφιμα και ποτά (π.χ. όσπρια, φρούτα όπως τα μήλα ή τα σταφύλια, κακάο, κ.λπ.). Φαίνεται να έχουν έναν λειτουργικό ρόλο στο ζωντανό φυτό, στο οποίο περιέχονται, ενισχύοντας την επούλωση των πληγών και παρέχοντας προστασία ενάντια στα παράσιτα και τις ασθένειες. Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι η τακτική κατανάλωση φρούτων και λαχανικών πλούσιων σε φλαβονοειδή μειώνει τον κίνδυνο πολλών χρόνιων ασθενειών, όπως ο καρκίνος, το εγκεφαλικό και η στεφανιαία νόσος.

Τα φλαβονοειδή ως αντιοξειδωτικά

Πολλά από τα οφέλη για την υγεία που συνδέονται με τα φλαβονοειδή φαίνονται να σχετίζονται με τη δράση τους ως αντιοξειδωτικά. Τα αντιοξειδωτικά είναι μία από τις άμυνες του σώματος ενάντια στις «ελεύθερες ρίζες», οι οποίες είναι μικρά μόρια που παράγονται κατά τη διάρκεια των φυσιολογικών μεταβολικών διαδικασιών. Η υπερβολική παραγωγή ελεύθερων ριζών προκαλεί ζημιά στα κύτταρα και τα συστατικά τους, συμπεριλαμβανομένου του DNA των κυττάρων (γενετικό υλικό), και θεωρείται ότι παίζει βασικό ρόλο στη διαδικασία γήρανσης και σε πολλές εκφυλιστικές νόσους και ασθένειες που σχετίζονται με την ηλικία. Τα φλαβονοειδή δρουν ως αντιοξειδωτικά με το να «καθαρίζουν» τα κύτταρα από τις ελεύθερες ρίζες, περιορίζοντας έτσι τη ζημιά που μπορούν αυτές να προκαλέσουν.

Προστατευτική δράση για την καρδιά

Η καρδιαγγειακή νόσος είναι μια σύνθετη διαταραχή που περιλαμβάνει έναν αριθμό διαφορετικών μηχανισμών που έχουν επιπτώσεις στη λειτουργία των αγγείων. Ένα αρχικό στάδιο της ασθένειας είναι η ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης, κατά την οποία μία πλάκα που περιέχει χοληστερόλη μέσα στα τοιχώματα των αρτηριών προκαλεί ένα προοδευτικό στένεμα και σκλήρυνσή τους. Αυτό όχι μόνο περιορίζει τη ροή του αίματος μέσω της αρτηρίας, αλλά αυξάνει και την πίεση αίματος και μπορεί να οδηγήσει στον σχηματισμό θρόμβων αίματος, ή θρόμβωσης. Οι θρόμβοι αίματος μπορούν να εμποδίσουν τη λειτουργία της αρτηρίας στην οποία δημιουργήθηκαν ή μπορούν να αποκοπούν και να μεταφερθούν σε κάποιο άλλο σημείο του κυκλοφορικού συστήματος. Αυτό μπορεί να είναι απειλητικό για τη ζωή, εάν ένας θρόμβος εμποδίζει μια αρτηρία που τροφοδοτεί ένα ζωτικής σημασίας όργανο, όπως την καρδιά, προκαλώντας καρδιακή προσβολή, ή τον εγκέφαλο, προκαλώντας εγκεφαλικό.  

Τα φλαβονοειδή του κακάου θεωρούνται ότι έχουν προστατευτική επίδραση στην καρδιαγγειακή υγεία, λόγω της δυνατότητάς τους να αλλάξουν έναν αριθμό παθολογικών διαδικασιών που περιλαμβάνονται στην ανάπτυξη καρδιαγγειακής νόσου. Αυτές περιλαμβάνουν:

• Παρεμπόδιση της οξείδωσης της LDL-χοληστερόλης («κακή» χοληστερόλη) από τις ελεύθερες ρίζες, μιας οξείδωσης που αποτελεί ένα σημαντικό αρχικό βήμα στον σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας. 
• Καταστολή της τάσης μικρών κυττάρων αίματος, των αποκαλούμενων αιμοπεταλίων, να συσσωματώνονται και να διαμορφώνουν θρόμβους αίματος. Αυτό περιγράφεται συχνά ως δράση παρόμοια με αυτήν της ασπιρίνης.
• Ρύθμιση των φλεγμονωδών και ανοσολογικών αντιδράσεων στα τοιχώματα των αγγείων, οι οποίες μπορεί να παρουσιάζουν ανωμαλίες στην καρδιαγγειακή νόσο.
• Ρύθμιση του αγγειακού τόνου, ή του βαθμού συστολής των μικρών αγγείων, ο οποίος συμβάλλει στην υψηλή πίεση αίματος.

Στην παραγωγή αυτών των ευεργετικών αποτελεσμάτων, τα φλαβονοειδή του κακάου εμφανίζονται να ενεργούν μέσω μιας σειράς μηχανισμών, μερικοί από τους οποίους δεν συνδέονται μάλλον με την αντιοξειδωτική τους δραστηριότητα.

Άλλα οφέλη

Αν και το μεγαλύτερο της έρευνας έχει εστιάσει στην καρδιαγγειακή υγεία, επιστήμονες εξετάζουν επίσης εάν οι βιολογικές δράσεις των φλαβονοειδών του κακάου μπορούν επίσης να εφαρμοστούν στη μάχη ενάντια σε άλλες ασθένειες, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου και ασθενειών που συνδέονται με τη φλεγμονώδη ή την εξασθενισμένη ανοσολογική λειτουργία. Μια πιθανή εφαρμογή που έχει αναφερθεί πρόσφατα είναι στην ανακούφιση της διάρροιας, δεδομένου ότι τα φλαβονοειδή του κακάου έχουν εμφανίσει τη δυνατότητα να εμποδίζουν την έκκριση υγρών στο λεπτό έντερο.

Ποιότητες Κακάο

Υπάρχουν τρεις ποικιλίες - ποιότητες κακαόδεντρου και κατά συνέπεια σοκολάτας και σκόνης κακάο

1. Criollo:  Υψηλή ποιότητα γεύσης, αλλά ευαίσθητο στην καλλιέργεια. Κυριαρχούσε στην αγορά μέχρι τον 18ο αιώνα. Σήμερα είναι σπάνιο και ακριβό εξαιτίας της μικρής απόδοσης ανά δέντρο.
2. Trinitario: Υψηλή ποιότητα γεύσης, πιο ανθεκτικό στην καλλιέργεια συγκριτικά με την Criollo. Αποτελεί το 5% της παγκόσμιας κατανάλωσης.
3. Forastero: Ποικιλία ανθεκτική στην καλλιέργεια, κυριαρχεί στην παγκόσμια αγορά και είναι η συνηθισμένη γεύση μαζικής κατανάλωσης.

Στο κατάστημά μας θα βρείτε σπόρους κακάο της ποικιλίας Criollo


 Βιβλιογραφικές Αναφορές

1. Ariefdjohan MW, Savaiano DA. (2005) Chocolate and cardiovascular health: is it too good to be true? Nutrition Reviews,Dec; 63(12Pt 1):427-30.
2. Ding E.L., Hutfless S.M., Ding X., Girotra S. (2006) Chocolate and Prevention of Cardiovascular Disease: A Systematic Review.Nutrition Metabolism (Lond) 3;3:2.